Koncert NFM Filharmonii Wrocławskiej pod batutą wybitnego polskiego dyrygenta, Jacka Kaspszyka, poświęcony jest pamięci Andrzeja Markowskiego. Postać tego znakomitego kompozytora i dyrygenta nierozerwalnie zrosła się z Wrocławiem, a jego spuścizna trwa do dziś. To przecież właśnie on był pomysłodawcą, twórcą i wieloletnim dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans. Był też dwukrotnym laureatem Nagrody Orfeusza, przyznawanej od 1963 roku za wybitne kreacje wykonawcze na festiwalu Warszawska Jesień.

„Całość strasznie fantastyczna i nieoczekiwana” – w taki sposób Karol Szymanowski podsumował swój I Koncert skrzypcowy w liście do jednego z przyjaciół. Dzieło to powstało jesienią 1916 roku w Zarudziu na terenie obecnej Ukrainy. W pracy nad partią solową pomagał twórcy jego przyjaciel, skrzypek Paweł Kochański, któremu też kompozycja została zadedykowana. Na wykonanie koncert musiał czekać aż osiem lat – zabrzmiał po raz pierwszy w Warszawie w listopadzie 1922 roku. Szymanowski w radykalny sposób odszedł w nim od tradycji romantycznej i od konwencjonalnej harmoniki na rzecz poszukiwania nowego stylu i sposobu wyrazu. Powstało dzieło baśniowe i oniryczne, o którym jeden z krytyków wypowiadał się następująco: „napisane bardzo swobodnie, o niezwykłej różnorodności, pełne kombinacji nieprzewidzianych, bogate i żywe, zainteresowało mię bardzo. Orkiestrze powierzono tu rolę malowniczą i opisową; skrzypcom – śpiew liryczny. Fale dźwiękowe zalewają subtelną melodię solisty, kaskady harfy otaczają ją, klarnety i oboje kłócą się zawzięcie. Można by powiedzieć, że krajobraz zmienia się co chwila, jak w filmie”. Podczas koncertu w NFM partię solową wykona fińska skrzypaczka Elina Vähälä, od wielu lat promująca muzykę Szymanowskiego.

Druga część wieczoru poświęcona będzie muzyce francuskiej. „Muzyk ma słyszeć najdelikatniejsze dźwięki i szepty przyrody, ma ujmować w tony wrażenia, które budzi w nim życie otaczającego świata: plusk kropel deszczu, oszałamiająca atmosfera południowej nocy, refleksy światła na wodzie” – w taki sposób Claude Debussy podsumował swoje artystyczne credo. Znajduje ono wyraz w wielu jego utworach, a doskonałym przykładem są Trzy szkice symfoniczne noszące tytuł Morze. Rozmigotana, pomysłowa ich instrumentacja wykorzystuje wiele orkiestrowych efektów specjalnych i do dzisiaj budzi zachwyt. Utwór uznawany jest obecnie za jedno z największych arcydzieł muzycznego impresjonizmu. Z kolei La valse Maurice’a Ravela powszechnie uważa się za apoteozę walca wiedeńskiego. Jest to kompozycja niezwykle sugestywna i doskonale zinstrumentowana. Tytułowy taniec rozwija się powoli – od niskich, basowych pomruków i tajemniczych rozbłysków – narasta, aż w końcu coraz bardziej przyspiesza, aby zakończyć się efektowną, katastroficzną kulminacją. Współcześni Ravelowi komentatorzy chcieli widzieć w tym dziele metaforę upadku starego porządku świata po I wojnie światowej. Kompozytor zdecydowanie odcinał się od tego typu pomysłów, pisząc, że jego utwór „nie ma nic wspólnego z obecną sytuacją w Wiedniu, nie ma w tym względzie żadnego symbolicznego znaczenia: „Pisząc La valse nie wyobrażałem sobie tańca śmierci ani walki życia ze śmiercią” – komentował.

Oba obszary repertuarowe reprezentowane w programie koncertu – twórczość Karola Szymanowskiego i muzyka francuska – były przez Andrzeja Markowskiego niezwykle wysoko cenione. Patrząc na jego bogate życie w setną rocznicę urodzin, trudno właściwie wymienić dziedzinę życia muzycznego w naszym kraju, w którą nie był zaangażowany: jako kompozytor, występujący na całym świecie dyrygent, m.in. na Warszawskiej Jesieni dokonał niezliczonych prawykonań, współtworząc właściwie tym samym kanon muzyki XX wieku. W Krakowie pełnił funkcję kierownika artystycznego filharmonii oraz organizował festiwale Musica Antiqua et Nova i Krakowską Wiosnę Młodych Muzyków. Wreszcie Wrocław… prowadzenie Filharmonii Wrocławskiej, budowa jej nowej siedziby i powołanie do życia Wratislavii Cantans. Jak lira Orfeusza zawieszona po jego śmierci na niebie w postaci gwiazdozbioru towarzyszy nam do dzisiaj, tak całe współczesne życie muzyczne w Polsce przypomina nam o wybitnej postaci Andrzeja Markowskiego.

Program:
K. Szymanowski I Koncert skrzypcowy op. 35
***
C. Debussy Morze – poemat symfoniczny
M. Ravel La valse

Wykonawcy:
Jacek Kaspszyk – dyrygent
Elina Vähälä – skrzypce
NFM Filharmonia Wrocławska